Όταν ξεκίνησαν τα γεγονότα στο Λονδίνο, έτυχε να μιλήσω με ένα φίλο που μένει εκεί αρκέτα χρόνια και τον ρώτησα τί ακριβώς συμβαίνει:
"Υπάρχει ένα μεγάλο του μέρος του πληθυσμού που είναι εντελώς αποκλεισμένοι, κοινωνικά και οικονομικά. Στον αντίποδα υπάρχει μια αντίστοιχα μεγάλη μερίδα που είναι full καταναλωτική. Το κυρίαρχο ζήτημα είναι να έχει ο αποκελισμένος την καταναλωτική δύναμη και πρόσβαση στα αγαθά που έχουν και οι υπόλοιποι. Αυτή την δυνατότητα δεν τους δίνουν. Αλλά μόνο αυτό αναζητούν. Αυτό είναι το μόνο όνειρο που έχουν, να αποκτήσουν πράγματα. Οπότε όταν συμβαίνει το ξέσπασμα, το μόνο αιτήμα που προβάλλεται είναι η δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε αυτά. Δεν έχουν καμία άλλη πολιτική αναζήτηση. Οι περισσότεροι δεν ανήκουν καν στην εργατική ταξή, είναι μέλη μιας underclass (υπο-τάξη). Οπότε το "για μια καλλίτερη ζωή", δεν υπάρχει καν σαν σύνθημα, ούτε οι έννοιες των δικαιωμάτων και της διεκδίκησής τους. Ουσιαστικά θέλουν να μιμηθούν τη ζωή των άλλων, των καταναλωτών, κάτι που δεν θα το έχουν ποτέ..."
Με το πέρας της κουβέντας αρχίζω να σκέφτομαι πως ουσιαστικά επιβεβαιώνονται και οι διάφορες αναλύσεις που έχω διαβάσει τις τελευταίες μέρες με αφορμή τα γεγονότα αυτά. Οι δυτικές κοινωνίες βρίσκονται υπό μια έννοια σε καθεστώς ομηρείας... ή αν θέλετε καλλίτερα, πως αυτό που συμβαίνει είναι μια άτυπη εξαγορά. Πως ο κόσμος, ή έστω η εργατική τάξη, αποποιήται την διεκδίκηση των δικαιωμάτων του (κοινωνικές, οικονομικές κλπ.) με αντάλλαγμα ένα καλό μισθό και το δικαίωμα στην κατανάλωση. Η συμμετοχή σε ό,τι άλλο συμβαίνει είναι επί της ουσίας τυπική.
Τα γεγονότα όμως αυτά, δεν είναι άσχετα με την γενικευμένη οικονομική κρίση που έχει επέλθει. Παρατηρώντας τον κόσμο στο σύνολο του, είναι εύκολο να παρατηρήσει κανείς με μιά πρώτη ματιά, τη διαφορά βιοτικού επιπέδου μεταξύ της δύσης (Ευρώπη, Β. Αμερική) και των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, καταλήγοντας σχετικά εύκολα στο συμπέρασμα ότι οι ανεπτυγμένες χώρες ευημερούν και υπερκαταναλώνουν εις βάρος των υπολοίπων. Τα τελευταία χρόνια που μιλάμε για παγκοσμιοποιήση, ουσιαστικά αναφερόμαστε στην άρση των οικονομικών στεγανών και όρων. Μπαίνει επίσης στο παιχνίδι κι ένα εργατικό δυναμικό, της τάξης μεγέθους των δύο δις. από την Κίνα, που μέχρι αρκέτα πρόσφατα ήταν αποκλεισμένο. Απελευθερώνεται ουσιαστικά στην παγκόσμια παραγωγή ένας τεράστιος πληθυσμός φτηνού εργατικού δυναμικού.
Αυτό έχει ως συνέπεια, η φύση της εργατικής τάξης να αλλάζει, ακόμα και σε μια παραδοσιακά βιομηχανική χώρα όπως η Αγγλία. Κι αυτό γιατί αλλάζουν και οι όροι της παραγωγικής διαδικασίας, καθώς οι βιομηχανίες μεταφέρουν τα κέντρα παραγωγής στην Κίνα ή σε διάφορες υποανάπτυκτες χώρες με χαμηλό βιοτικό επιπέδο και άρα με χαμηλά μεροκάματα. Με πολύ απλά λόγια, κοστίζει λιγότερο και άρα επιφέρει μεγαλύτερο κέρδος. Λογική ερώτηση είναι, τί συμβαίνει με τους εργαζόμενους... το μεγαλύτερο μέρος απορροφάται σε δημόσιες υπηρεσίες και ένα άλλο απορροφάται σε δουλειές παροχής υπηρεσιών, εντασσόμενοι στην ευρύτερη "μεσαία" τάξη. Όσοι ξεμένουν περιθωριοποιούνται και συνθέτουν μέρος του προαναφερθέντος underclass, μαζί φυσικά και με τους πολλούς ανειδικεύτους μετανάστες εργάτες. H μετάλλαξη αυτή, σε κοινωνικό επίπεδο έχει ως συνέπεια μια κατηγοριοποιήση των πολιτών, με βάση όχι τον τρόπο με τον οποίον συμμετέχουν στη παραγωγή αλλά την καταναλωτική ισχύ που διαθέτουν. Και η παραδοσιακή ταξική συνείδηση, αντικαθίσταται με καταναλωτική συνείδηση.
Είναι λογικό να συμπεράνουμε, λαμβάνοντας υπόψην ότι οι διάθεσιμοι στην παραγωγή πόροι (φυσικοί, αλλά κι από άποψη ανθρώπινου δυναμικού) είναι πεπερασμένοι, σε συνάρτηση με την παγκόσμια αύξηση πληθυσμού, πως για να ανέβει ή έστω να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο σε ένα μέρος της γης, θα πρέπει να κατέβει από κάπου αλλού ώστε να ικανοποιηθεί η τάση εξισορρόπησης. Οι δυτικοί ζουν σε βάρος των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, των οποίων χωρών όμως το βιοτικό επίπεδο ανεβαίνει συνεχώς λόγο της εισροής χρημάτων στη χώρα τους με την μεταφορά της παραγωγής εκεί. Και είναι ασφαλές να υποθέσουμε πώς οι πρώτοι που πλήττονται είναι τα κατώτερα στρώματα των προνομιούχων ανεπτυγμένων κοινωνιών. Εξάλλου, αυτό είναι και μια παρατήρηση που είχε κάνει ο Κίσινγκερ από τη δεκαετία του '70 λέγοντας πως συνέπεια της παγκοσμιοποιήσης θα είναι η οικονομική και κοινωνική εξισορρόπηση των προνομιούχων κρατών με τα μη ανέπτυγμενα.
Ίσως η χώρα που μπορεί να λειτουργήσει ως το καλλίτερο παράδειγμα είναι οι ΗΠΑ, που επίσης πλήττεται από την οικονομική κρίση. Πρώτα αντικαθιστώντας τους Αμερικάνους εργάτες με φτηνούς Μεξικάνους (όποιος παρακολουθούσε Southpark θα θυμάται το επεισόδιο με την ατάκα They took our jobs!, για να κάνουμε και λίγο πλάκα...). Οι Μεξικάνοι όπως ήταν φυσικό, σταδιακά εντάχθηκαν κι αυτοί στην υπόλοιπη κοινωνία, με αποτέλεσμα να ανέβει και το δικό τους βιοτικό επίπεδο σε σχέση με πριν και κατά συνέπεια να αυξηθούν οι καταναλωτικές τους ανάγκες, αρα να αυξηθεί και η απαίτηση αμοιβής. Το επόμενο βήμα, ως συνέπεια αυτού ήταν να μεταφερθούν οι παραγωγικές διαδικασίες στην Κίνα και για όσες διατήρησαν εντοπιότητα να αντικαταστήσουν τους Μεξικάνους εργάτες με φτηνότερους Ασιάτες (με αποτέλεσμα οι Μεξικάνοι με τη σειρά τους, να φωνάζουν για τους Ασιάτες που τους πήραν τις δουλειές). Το Αμερικανικό όνειρο πλέον χτίζεται με φτήνα Κινέζικα προϊόντα από το Wall Mart - οι Αμερικάνοι καταναλωτές αυτό θέλουν κι αποζητούν. Η Αμερική πλέον σαν χώρα, τα ελάχιστα που παράγει καταναλώνονται εντός αυτής και δεν εξάγει σχεδόν τίποτα πέραν από iPhones. Ακόμη και τα πετρέλαια που της απομένουν διατίθενται για εγχώρια κατανάλωση.
Όλοι οι άνθρωποι θέλουν και αναζητούν μια καλλίτερη ζωή, ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Ένα οικονομικό μοντέλο όμως, που βασίζεται στην συνέχη και αυξανόμενη ανάπτυξη (κάθε χρόνο αύξηση παραγωγής ή κερδους κατά π.χ 20%) και δη επιθετικά, σε ένα κόσμο με πεπερασμένους πόρους είναι εκ φύσεως μη βιώσιμο. Χωρίς να απαξιώνεται oτιδήποτε - εξάλλου τίποτα δεν είναι από μόνο του κατ' άναγκη καλό ή κακό - διαπιστώνεται ένα οξύμωρο.
Το θέμα είναι ότι το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και οι εθνικές κυβερνήσεις στις οποίες απευθύνονται οι κοινωνικές ομάδες που υφίστανται τις συνέπειες, αδύνατούν να το αντιμετωπίσουν. Ενδεχομένως και το μοντέλο λοιπόν, να αναγκαστεί να επιστρέψει σε εθνικές διαστάσεις. Και όσο μια ανεπτυγμένη κοινωνία ευημερεί εις βάρος μιας ή ενός συνόλου λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, τότε εκεί δε τρέχει κάστανο. Τί συμβαίνει όμως όταν το ίδιο το σύστημα λειτουργεί εις βάρος της κοινωνίας την οποία υποτίθεται ότι υπηρετεί; Η τεχνητή ευημερία αρχίζει να καταρρέει εκ των έσω, οδηγούμαστε σε μια σύγκρουση τύπου όλοι εναντιών όλων και London's Burning!
"Υπάρχει ένα μεγάλο του μέρος του πληθυσμού που είναι εντελώς αποκλεισμένοι, κοινωνικά και οικονομικά. Στον αντίποδα υπάρχει μια αντίστοιχα μεγάλη μερίδα που είναι full καταναλωτική. Το κυρίαρχο ζήτημα είναι να έχει ο αποκελισμένος την καταναλωτική δύναμη και πρόσβαση στα αγαθά που έχουν και οι υπόλοιποι. Αυτή την δυνατότητα δεν τους δίνουν. Αλλά μόνο αυτό αναζητούν. Αυτό είναι το μόνο όνειρο που έχουν, να αποκτήσουν πράγματα. Οπότε όταν συμβαίνει το ξέσπασμα, το μόνο αιτήμα που προβάλλεται είναι η δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε αυτά. Δεν έχουν καμία άλλη πολιτική αναζήτηση. Οι περισσότεροι δεν ανήκουν καν στην εργατική ταξή, είναι μέλη μιας underclass (υπο-τάξη). Οπότε το "για μια καλλίτερη ζωή", δεν υπάρχει καν σαν σύνθημα, ούτε οι έννοιες των δικαιωμάτων και της διεκδίκησής τους. Ουσιαστικά θέλουν να μιμηθούν τη ζωή των άλλων, των καταναλωτών, κάτι που δεν θα το έχουν ποτέ..."
Με το πέρας της κουβέντας αρχίζω να σκέφτομαι πως ουσιαστικά επιβεβαιώνονται και οι διάφορες αναλύσεις που έχω διαβάσει τις τελευταίες μέρες με αφορμή τα γεγονότα αυτά. Οι δυτικές κοινωνίες βρίσκονται υπό μια έννοια σε καθεστώς ομηρείας... ή αν θέλετε καλλίτερα, πως αυτό που συμβαίνει είναι μια άτυπη εξαγορά. Πως ο κόσμος, ή έστω η εργατική τάξη, αποποιήται την διεκδίκηση των δικαιωμάτων του (κοινωνικές, οικονομικές κλπ.) με αντάλλαγμα ένα καλό μισθό και το δικαίωμα στην κατανάλωση. Η συμμετοχή σε ό,τι άλλο συμβαίνει είναι επί της ουσίας τυπική.
Τα γεγονότα όμως αυτά, δεν είναι άσχετα με την γενικευμένη οικονομική κρίση που έχει επέλθει. Παρατηρώντας τον κόσμο στο σύνολο του, είναι εύκολο να παρατηρήσει κανείς με μιά πρώτη ματιά, τη διαφορά βιοτικού επιπέδου μεταξύ της δύσης (Ευρώπη, Β. Αμερική) και των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, καταλήγοντας σχετικά εύκολα στο συμπέρασμα ότι οι ανεπτυγμένες χώρες ευημερούν και υπερκαταναλώνουν εις βάρος των υπολοίπων. Τα τελευταία χρόνια που μιλάμε για παγκοσμιοποιήση, ουσιαστικά αναφερόμαστε στην άρση των οικονομικών στεγανών και όρων. Μπαίνει επίσης στο παιχνίδι κι ένα εργατικό δυναμικό, της τάξης μεγέθους των δύο δις. από την Κίνα, που μέχρι αρκέτα πρόσφατα ήταν αποκλεισμένο. Απελευθερώνεται ουσιαστικά στην παγκόσμια παραγωγή ένας τεράστιος πληθυσμός φτηνού εργατικού δυναμικού.
Αυτό έχει ως συνέπεια, η φύση της εργατικής τάξης να αλλάζει, ακόμα και σε μια παραδοσιακά βιομηχανική χώρα όπως η Αγγλία. Κι αυτό γιατί αλλάζουν και οι όροι της παραγωγικής διαδικασίας, καθώς οι βιομηχανίες μεταφέρουν τα κέντρα παραγωγής στην Κίνα ή σε διάφορες υποανάπτυκτες χώρες με χαμηλό βιοτικό επιπέδο και άρα με χαμηλά μεροκάματα. Με πολύ απλά λόγια, κοστίζει λιγότερο και άρα επιφέρει μεγαλύτερο κέρδος. Λογική ερώτηση είναι, τί συμβαίνει με τους εργαζόμενους... το μεγαλύτερο μέρος απορροφάται σε δημόσιες υπηρεσίες και ένα άλλο απορροφάται σε δουλειές παροχής υπηρεσιών, εντασσόμενοι στην ευρύτερη "μεσαία" τάξη. Όσοι ξεμένουν περιθωριοποιούνται και συνθέτουν μέρος του προαναφερθέντος underclass, μαζί φυσικά και με τους πολλούς ανειδικεύτους μετανάστες εργάτες. H μετάλλαξη αυτή, σε κοινωνικό επίπεδο έχει ως συνέπεια μια κατηγοριοποιήση των πολιτών, με βάση όχι τον τρόπο με τον οποίον συμμετέχουν στη παραγωγή αλλά την καταναλωτική ισχύ που διαθέτουν. Και η παραδοσιακή ταξική συνείδηση, αντικαθίσταται με καταναλωτική συνείδηση.
Είναι λογικό να συμπεράνουμε, λαμβάνοντας υπόψην ότι οι διάθεσιμοι στην παραγωγή πόροι (φυσικοί, αλλά κι από άποψη ανθρώπινου δυναμικού) είναι πεπερασμένοι, σε συνάρτηση με την παγκόσμια αύξηση πληθυσμού, πως για να ανέβει ή έστω να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο σε ένα μέρος της γης, θα πρέπει να κατέβει από κάπου αλλού ώστε να ικανοποιηθεί η τάση εξισορρόπησης. Οι δυτικοί ζουν σε βάρος των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, των οποίων χωρών όμως το βιοτικό επίπεδο ανεβαίνει συνεχώς λόγο της εισροής χρημάτων στη χώρα τους με την μεταφορά της παραγωγής εκεί. Και είναι ασφαλές να υποθέσουμε πώς οι πρώτοι που πλήττονται είναι τα κατώτερα στρώματα των προνομιούχων ανεπτυγμένων κοινωνιών. Εξάλλου, αυτό είναι και μια παρατήρηση που είχε κάνει ο Κίσινγκερ από τη δεκαετία του '70 λέγοντας πως συνέπεια της παγκοσμιοποιήσης θα είναι η οικονομική και κοινωνική εξισορρόπηση των προνομιούχων κρατών με τα μη ανέπτυγμενα.
Ίσως η χώρα που μπορεί να λειτουργήσει ως το καλλίτερο παράδειγμα είναι οι ΗΠΑ, που επίσης πλήττεται από την οικονομική κρίση. Πρώτα αντικαθιστώντας τους Αμερικάνους εργάτες με φτηνούς Μεξικάνους (όποιος παρακολουθούσε Southpark θα θυμάται το επεισόδιο με την ατάκα They took our jobs!, για να κάνουμε και λίγο πλάκα...). Οι Μεξικάνοι όπως ήταν φυσικό, σταδιακά εντάχθηκαν κι αυτοί στην υπόλοιπη κοινωνία, με αποτέλεσμα να ανέβει και το δικό τους βιοτικό επίπεδο σε σχέση με πριν και κατά συνέπεια να αυξηθούν οι καταναλωτικές τους ανάγκες, αρα να αυξηθεί και η απαίτηση αμοιβής. Το επόμενο βήμα, ως συνέπεια αυτού ήταν να μεταφερθούν οι παραγωγικές διαδικασίες στην Κίνα και για όσες διατήρησαν εντοπιότητα να αντικαταστήσουν τους Μεξικάνους εργάτες με φτηνότερους Ασιάτες (με αποτέλεσμα οι Μεξικάνοι με τη σειρά τους, να φωνάζουν για τους Ασιάτες που τους πήραν τις δουλειές). Το Αμερικανικό όνειρο πλέον χτίζεται με φτήνα Κινέζικα προϊόντα από το Wall Mart - οι Αμερικάνοι καταναλωτές αυτό θέλουν κι αποζητούν. Η Αμερική πλέον σαν χώρα, τα ελάχιστα που παράγει καταναλώνονται εντός αυτής και δεν εξάγει σχεδόν τίποτα πέραν από iPhones. Ακόμη και τα πετρέλαια που της απομένουν διατίθενται για εγχώρια κατανάλωση.
Όλοι οι άνθρωποι θέλουν και αναζητούν μια καλλίτερη ζωή, ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Ένα οικονομικό μοντέλο όμως, που βασίζεται στην συνέχη και αυξανόμενη ανάπτυξη (κάθε χρόνο αύξηση παραγωγής ή κερδους κατά π.χ 20%) και δη επιθετικά, σε ένα κόσμο με πεπερασμένους πόρους είναι εκ φύσεως μη βιώσιμο. Χωρίς να απαξιώνεται oτιδήποτε - εξάλλου τίποτα δεν είναι από μόνο του κατ' άναγκη καλό ή κακό - διαπιστώνεται ένα οξύμωρο.
Το θέμα είναι ότι το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και οι εθνικές κυβερνήσεις στις οποίες απευθύνονται οι κοινωνικές ομάδες που υφίστανται τις συνέπειες, αδύνατούν να το αντιμετωπίσουν. Ενδεχομένως και το μοντέλο λοιπόν, να αναγκαστεί να επιστρέψει σε εθνικές διαστάσεις. Και όσο μια ανεπτυγμένη κοινωνία ευημερεί εις βάρος μιας ή ενός συνόλου λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, τότε εκεί δε τρέχει κάστανο. Τί συμβαίνει όμως όταν το ίδιο το σύστημα λειτουργεί εις βάρος της κοινωνίας την οποία υποτίθεται ότι υπηρετεί; Η τεχνητή ευημερία αρχίζει να καταρρέει εκ των έσω, οδηγούμαστε σε μια σύγκρουση τύπου όλοι εναντιών όλων και London's Burning!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου